گیاه خارخاسک از خانواده اسفندها است و قسمت مورد استفاده این گیاه میوه، دانه، برگ، ریشه و گاهی تمام قسمت‌های گیاه است و اغلب، تمام میوه آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه دارویی به عنوان علف هرز در بیشتر مناطق دیده می‌شود. اگرچه گیاه خارخاسک در آمریکا و استرالیا گیاهی سمی محسوب می‌شود اما در طب سنتی چین و هند پیشینه‌ای طولانی و مصارف درمانی بسیار دارد.
این گیاه با گل‌های زردرنگ در مناطق صحرایی و با شرایط نامناسب هم رشد می‌کند. خارخاسک به عنوان گیاه یک ساله در آب‌وهوای سردتر پرورش می‌یابد. از ترکیب‌های مفید و فعال موجود در گیاه خارخاسک می‌توان به ساپونین‌ها، لیگنینامیدها، فلاونوئیدها، آلکالوئیدها و گلیکوزیدها اشاره کرد.
مطالعات آزمایشگاهی روی حیوانات حاکی از آن است که مصرف این گیاه به افزایش ترشح هورمون تستوسترون و همچنین افزایش قدرت و حجم عضلات منجر می‌شود. همچنین مصرف این گیاه تولید سلول‌های جنسی مردانه و زنانه را افزایش می‌دهد. همچنین گیاه خارخاسک در درمان بیماری‌های قلبی – عروقی همچون فشارخون بالا، کم‌خونی، ضعف گردش خون و آنژین صدری موثر است.
نتیجه یک تحقیق نشان می‌دهد عصاره میوه گیاه خارخاسک باعث کاهش قند خون در موش‌های دیابتی می‌شود. این پژوهش با هدف ارزیابی اثرات مقادیر متفاوت از عصاره میوه گیاه خارخاسک بر قند خون در موش صحرایی در مقایسه با داروی گلی بن کلامید در کوتاه مدت و بلندمدت انجام شد. در این تحقیق تعداد 60 موش صحرایی نر بالغ نژاد ویستار به وزن 200 تا 250 گرم که در شرایط یکسان نگهداری می‌شدند، به وسیله استرپتوزوسین دیابتی شدند و در این تحقیق مورد آزمایش قرار گرفتند. به این موش‌ها عصاره هیدرو الکلی گیاه خارخاسک در دوزهای 750 ،500 ،250 ،150 ،60 ،30 ،15و 1000 میلی‌گرم در بررسی حاد داده شد و در دوزهای 750 ،500 و 1000 در بررسی فاز مزمن، داروی گلی بن کلامید به مقدار 10 میلی‌گرم به روش داخل صفاقی تزریق شد و این دو با هم مقایسه شدند.
بعد از این مرحله نمونه خون از ورید خونی موش‌ها به صورت ناشتا و 2ساعت پس از تغذیه جمع‌آوری شد و قند خون با استفاده از دستگاه گلوکومتر اندازه‌گیری شد. نتایج آنالیز آماری نشان داد عصاره هیدرو الکلی میوه خارخاسک سبب کاهش میزان قند خون در موش‌های دیابتی در مقایسه با داروی معیار و گروه شاهد می‌شود. دوزهای 250، 150،60 ،30 ،15 و 500 میلی‌گرم تأثیر معناداری بر قند خون نداشتند درحالی‌که دوزهای 750 و 1000 سبب کاهش پیش‌رونده قند خون دوساعته و ناشتا شدند. بر اساس نتایج حاصل‌شده از این تحقیق عصاره هیدروالکلی میوه گیاه خارخاسک باعث کاهش میزان قند خون در موش‌های دیابتی در مقایسه با داروی معیار شد.
این گیاه دفع‌کننده سنگ‌های مجاری ادراری و تسهیل دهنده عمل تصفیه خون و اعمال کبدی است و نحوه مصرف آن بدین صورت است: میوه این گیاه باید روزی 3 مرتبه و به میزان 2 تا 4 گرم به صورت دم کرده مصرف شود.
اگر چه بسیاری معتقدند که گیاهان دارویی برای مشکلات جنسی کاربردی ندارند و این مشکل را برطرف نمی‌کنند اما تحقیقات خلاف آن را ثابت کرده است. یکی از بهترین این داروها خارخاسک است که روی کاربرد آن تحقیقات بسیاری انجام شده است. این ماده از زمان‌های قدیم در اروپا و آسیا برای درمان ناتوانی‌های جنسی و ناباروری مورد استفاده قرار می‌گرفته است البته قبل از اینکه پیشرفت‌های علمی داروهایی شیمیایی و علاج‌های پزشکی برای این عارضه پیدا شود و ماده اصلی آن که پروتودیوسین نامیده می‌شود کشف شود. شش دانشگاه و بیمارستان آکادمیک بیش از نه تحقیق روی این مسئله انجام داده‌اند که آثار پر منفعت داروهای گیاهی را به اثبات می‌رساند. این تحقیقات نشان داده است که خارخاسک در مواقعی کاربرد دارد که هورمون‌های جنسی فرد نامتوازن بوده یا تستوسترون کاهش یافته باشد. در این حالت ماده فعال موجود در خارخاسک می‌تواند با استفاده از آنزیم‌های طبیعی بدن فرد این کمبود را جبران کند.
تحقیقات دیگری نشان داده است که خارخاسک می‌تواند DHEA که ماده‌ای موثر برای برقراری یک رابطه‌ی جنسی سالم و کامل می‌باشد را در بدن فرد بالا ببرد. این ماده برای درمان ناتوانی‌های جنسی بالا بردن کیفیت عملکرد فرد بسیار خوب عمل می‌کند و اگر به طور مرتب مورد استفاده قرار گیرد می‌تواند این مشکل را درمان کند، به یاد داشته باشید که این دارو فوری عمل نمی‌کند و نیازمند زمان است.
نکته قابل‌توجه: اگرچه می‌توان در فروشگاه‌ها انواع مختلفی از این داروی گیاهی را مشاهده کرد، اما باید توجه داشته باشید که بعضی از این داروها اصل نیستند و فاقد آن ماده فعال که به درمان این عارضه کمک می‌کند هستند. دقت کنید که نوعی از این ماده را انتخاب کنید که حداقل 45 درصد حاوی پروتوسین باشد.
خارخاسک گیاهی است که در گذشته برای کاهش چربی خون و کلسترول، رفع تصلب شرایین، انسداد و سخت شدن سرخرگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. ترکیبات این گیاه در کاهش مقدار سدیم موجود در خون که باعث کاهش حفظ میزان مایعات می‌شود، موثر است. خارخاسک با کاهش تحریک عصبی، افزایش فعالیت عضله قلب و از بین بردن هورمون‌های مازاد از جریان خون، برای برطرف کردن فشارخون مفید است.
* این گیاه بین ورزشکاران به خصوص بدن‌سازان به همراه مکمل‌های غذایی برای تقویت توده عضلانی و افزایش قدرت مصرف می‌شود و در داروهای سنتی چینی‌ها و هندی‌ها برای درمان بیماری‌های کبد و کلیه و بیماری‌های قلبی - عروقی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* کارشناسان مالیدن یا خوردن روغن خارخاسک را در تسکین درد مفاصل و کمر تأثیرگذار می‌دانند.
* غرغره‌ی جوشانده خارخاسک برای معالجه التهاب‌ها و برفک دهان، کاربرد دارد.
* میوه‌ی خارخاسک مانند عصاره‌ی گیاه عمل می‌کند و دَم‌کرده‌ی میوه آن، برطرف‌کننده‌ی بیماری‌های کلیه و نقرس است.
* علاوه بر این افراد مبتلا به اختلالات گوارشی همچون یبوست و نفخ نیز می‌توانند از فواید درمانی خارخاسک بهره‌مند شوند.
* گیاه خارخاسک در طب سنتی چین برای تقویت کبد، درمان پرخوری و همچنین درمان مسمومیت غذایی استفاده می‌شود.
* این گیاه به دلیل ادرارآور بودن و داشتن خواص ضدعفونی‌کنندگی می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری را کاهش دهد.
* خارخاسک همچنین در درمان اختلالات ایمنی بدن از قبیل آلرژی‌های پوستی و اگزما نیز تأثیرات سودمندی دارد.
میزان مجاز برای هر بار مصرف خوراکی این گیاه، از ریشه، برگ یا میوه، حداکثر 20 گرم و از روغن آن، حداکثر 28 گرم است که این میزان اغلب باید به همراه شیره‌ی انگور یا شیره‌ی خرما و یا عسل مصرف شود.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
استویا یک قهرمان است. قهرمانی که طعم شیرین را بدون هیچ کالری اضافه به شما هدیه می‌دهد. در این مطلب کوتاه می‌گوییم که گیاه استویا چگونه به لاغری شما کمک می‌کند. با ما همراه باشید.
باورتان می‌شود که یک ماده شیرین‌کننده‌ای هیچ کالری نداشته باشد؟ بله کالری استویا صفر است. برای همین هم می‌توانید با خیال راحت آن را به غذاهای مختلف اضافه کرده و نوش جان کنید. به عنوان مثال اگر عادت دارید که چای یا قهوه‌تان را با شکر زیاد میل کنید استفاده از استویا می‌تواند شما را از مصرف قند و شکر زیاد دور کند. همچنین می‌توانید از این گیاه برای تهیه‌ی لیموناد یا انواع مرباها و شربت‌ها هم استفاده کنید.
عصاره‌ی استویا قدرت شیرین‌کنندگی بسیار بالایی دارد. یعنی حدود 100 تا 300 برابر بیشتر از قدرت شیرین‌کنندگی ساکاروز (قند سفید تصفیه‌شده). به عنوان مثال یک و نیم قاشق چای‌خوری عصاره‌ی استویا کافی است تا جایگزین یک فنجان شکر شود. می‌توانید عصاره‌ی این گیاه را تهیه کرده و به جای شکر سفید که سرشار از کالری است استفاده کنید.
افرادی که دچار مشکل عدم تحمل گلوکز هستند به جای اینکه قند را به انرژی تبدیل کنند به چربی تبدیل می‌کنند. برای همین هم بعد از خوردن غذا میل به خوردن دوباره دارند. شیرین‌کننده‌ای مانند استویا می‌تواند جایگزین مواد غذایی سرشار از گلوسید شود. در این صورت این عدم تحمل به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند به خاطر اینکه میزان گلوسیدهای دریافتی کاهش می‌یابد. در واقع استفاده از عصاره‌ی استویا باعث ایجاد سیری شده و بعد از غذا میل به خوردن نخواهید داشت.
زمانی که یک نوشیدنی شیرین شده با عصاره‌ی استویا میل می‌کنید انگار که آب خورده‌اید. در واقع این ماده به هیچ‌وجه اشتها را تحریک نمی‌کند و شما را به پرخوری نمی‌کشاند. زمانی هم که پرخوری را کنار بگذارید به تناسب اندام خواهید رسید. باید بدانید که استفاده از گیاه استویا شما را از گزند بیماری دیابت نوع 2 نیز دور نگه می‌دارد. پس همین الان به فکر تهیه‌ی عصاره‌ی استویا باشید و برای تهیه‌ی انواع مرباها، کیک، شیرینیجات یا شیرین کردن چای و قهوه و تهیه‌ی انواع نوشیدنی‌های دیگر استفاده کنید.
ترجمه: فاطمه مهدی پور
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
هم نعناع و هم قرص نعناع خواص خنک‌کنندگی بسیار بالایی دارند و رایحه تند آن می‌تواند تنبلی که در فصل گرما در همه ما ایجاد می‌شود را از بین ببرد. علاوه بر این‌ها، نعناع به گوارش و التهاب نیز کمک می‌کند که در فصل تابستان کمک بسیار خوبی است. افرادی که در فصل تابستان به دلیل گرمی هوا دائم در حال نوشیدن انواع نوشیدنی‌ها و مصرف میوه‌های مختلف تابستانی به ویژه هندوانه هستند بهتر است در طول روز یک بار شربت نعناع که ضد نفخ و درد معده است بنوشند. برای تهیه این شربت می‌توانید مقداری عرق نعناع و اندکی سکنجبین را در نصف لیوان آب بریزید و به صورت روزانه میل کنید.
عرق کاسنی از جمله داروهای گیاهی محسوب می‌شود که علاوه بر افزایش میزان تحمل بدن در برابر گرما، نوشیدن روزی 2 فنجان از این عرق گیاهی در فصل‌های گرم سال به پاک‌سازی اخلاط نامناسب از بدن به ویژه کبد کمک کرده و میزان تعریق بدن را نیز افزایش می‌دهد.
تهیه شربت عرقیات آسان است. یک‌دوم پارچ را از عرق پر کرده و بقیه را آب و شکر اضافه کنید. در روزهای تابستان این شربت‌های گیاهی را در کنار اعضای خانواده خود تهیه کرده و تابستانی خنک و سالم را با عرقیات گیاهی تجربه کنید.
زکریای رازی گفته است: نوشیدن شربت سکنجبین منافع بسیار دارد. یکی از منافع سکنجبین آن است که چون آن را با یخ خنک کرده و بنوشند، صفرا را می‌برد و از التهاب حرارت معده می‌کاهد، و آن چه بلغم در معده و روده‌ها باشد، خارج می‌کند.
اگر سکنجبین (از سرکه و نعناع به دست می‌آید) را با ریشه و تخم کاسنی مخلوط کرده و کمی گلاب به آن اضافه کنند، نوشابه‌ای پرسود و شگفت‌آور می‌شود، به خصوص برای کسانی که جگر و معده‌ای گرم داشته و یا دچار گرفتگی معده شده‌اند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ می‌باشند منافع زیاد دارد، اما برای مبتلایان به زخم معده و روده، مضر است.
این شربت به دلیل داشتن سکنجبین اثرات ضددل‌درد و ضدنفخ دارد و خیار آن اثرات خنک‌کننده و ضدتشنگی دارد. برای تهیه آن می‌توانید مقداری خیار رنده شده را به مخلوط آب و شربت سکنجبین اضافه کنید و سرد بنوشید. نوشیدن شربت سکنجبین به دلیل خاصیت و طبع سرد و خنکی که دارد موجب کاهش حرارت بدن و از بین رفتن گرمای درونی می‌شود. به این ترتیب فرد بعد از نوشیدن این شربت احساس راحتی و خنکی می‌کند. بهتر است این شربت را به صورت خنک در کنار یخ سرو کرده و مقداری خیار رنده شده نیز در آن بریزید تا علاوه رفع تشنگی، التهاب‌های ناشی از گرما را در بدن تسکین دهد.
